“Kabızlık” terimi, büyük bağırsaktaki sert içeriğin yavaş hareket etmesini ve sık sık küçük ve sert dışkıların geçirilmesini tanımlamak için kullanılır. Bu durum birkaç farklı belirtiyi işaret edebilir:
– Günlük olarak dışkılama olmaması
– Kuru ve/veya sert dışkılar
– Zorlu dışkılama
– Dışkıların anormal şekli
Görüşler, kabızlığın ne anlama geldiği konusunda geniş ölçüde farklılık gösterir. Bazı doktorlardan, haftada sadece iki kez dışkılamanın normal olduğunu duymak mümkün iken bazı naturopatlar, günde dört kez dışkılamanın normal ve tercih edilen bir durum olduğuna inanırlar.
Dışkı miktarı kültürden kültüre farklılık gösterir. Kırsal Afrika’da bir yetişkin günde yaklaşık 400-500 gram dışkı çıkarırken, Batı ülkelerinde bir yetişkin günlük olarak yaklaşık 80-120 gram dışkı çıkar. Benzer şekilde, dışkının bağırsakta geçiş süresi, kırsal Afrika’da ortalama olarak 1.5 gün iken Batı ülkelerinde 3 gündür.
İlginç bir şekilde, kabızlık Batı toplumlarını uzun bir süredir etkilemiştir. Gulliver’ın Gezileri’nin yazarı Jonathan Swift, 1733’te Dublin’de gözlemlediği çeşitli dışkı tiplerini anlatan “Human Ordure” adlı bir kitap yazmıştır.
Kitapta: ‘’ Beşinci tip dışkılar, küçük, sert, yuvarlak Toplar, Düğmeler veya Mermi şeklinde atılanlardır… Bu [tiplerin], çoğunlukla Kolejler, Okullar ve genel eğitim yerleri gibi yerlerde geliştiğini gözlemledim.’’ Şeklinde bir ifade geçer.
Bu tanım, bugün kabızlık çekenlerin geçirdiği dışkı tiplerine tam olarak uymaktadır.
Normalde bağırsaklar her gün, en azından günde bir kez açılmalı ve dışkılar açık kahverenginde olmalı, genellikle silindirik bir şekilde ve 5 -10 cm uzunluğunda olmalıdır.
SÜREKLİ VE SIK KABIZLIĞIN KÖKENİ
Ana nedenler şunlardır:
Düzensiz Beslenme
Beslenme, elbette, kabızlığın önemli bir nedenidir. Aşırı miktarda sıcak yiyeceklerin tüketimi, mide ve bağırsakların sıvılarını kurutabilir ve dışkının kurumasına neden olarak kabızlığa yol açabilir.
Aşırı miktarda soğuk yiyeceklerin tüketimi ise dışkının aşağı doğru hareket ettirilmesini sağlayan dalağın işlevini bozarak kabızlığa neden olabilir.
Yenilen yiyeceklerin doğası dışında, Batılı endüstriyel ülkelerdeki kabızlığın ana nedenlerinden biri besinlerde lif eksikliğidir. Diyetin lif açısından yetersiz olması, Çin tıbbının eski klasiklerinde düşünülmeyen modern bir hastalık nedenidir çünkü bu durum, o klasiklerin yazıldığı dönemlerde bir sorun olmamış olabilir. Ancak son on yıl içinde, lifin diyet içindeki önemi hakkındaki farkındalık önemli ölçüde arttığından, bu faktörün önemi kronik kabızlıkta önemli ölçüde azalmıştır.
Duygusal Stres
Duygusal stres, bağırsak hareketlerini genellikle Karaciğer ve Dalak üzerinden etkiler. Öfke, kin ya da uzun süreli hayal kırıklığı gibi duygusal problemler, Karaciğer-Qi’sinin durgunluğuna neden olabilir. Durgun Karaciğer-Qi, Alt Karın’da Qi’nin düzgün akışını engelleyip kabızlık, karın şişkinliği ve karın ağrısına yol açar. Bu, Fazlalık tipinde bir kabızlık çeşididir.
Aşırı zihinsel çalışma, çok fazla düşünme, endişe, içe dönüklük gibi durumlar, hepsi Dalak’ı etkiler ve onun bağırsaklardaki besinin taşınması etkisinin yavaşlamasına neden olur, bu da kabızlığa yol açar. Bu, Eksiklik tipinde bir kabızlıktır ve genellikle şişkinlik ve ağrıyla birlikte görülmez.
Hareketsizlik
Hareketsizlik, Batılı endüstriyel toplumlarda kabızlığın çok önemli bir nedenidir. Egzersiz, Kalın Bağırsak’ın peristaltizmini uyarır ve Çin tıbbı perspektifinden bakıldığında, hareketsizlik Dalak-Qi’sini zayıflatabilir ve aynı zamanda Karaciğer-Qi’sinin durgunluğuna neden olabilir. Uzun bir süre boyunca eksik olan Dalak-Qi, dışkının hareket etmesi için gerekli olan Qi’yi sağlayamaz ve bu nedenle kabızlığa yol açabilir, durgun Karaciğer-Qi ise bağırsaklardaki Qi’nin hareket etmemesine neden olarak kabızlığa sebep olabilir.
Aşırı Çalışma ve Doğum
Aşırı fiziksel çalışma, Dalak’ı zayıflatır ve kasları incitir. Eksik Dalak-Qi, Kalın Bağırsak’ta dışkının hareket etmesini sağlayamaz ve kabızlığa yol açabilir. Aynı durum, Dalak zayıflığı olan kadınlarda doğum sonrasında da görülebilir. Doğum sonrası kabızlık, Kan eksikliğinden de kaynaklanabilir.
Uzun yıllar boyunca yeterli dinlenme olmaksızın uzun saatler çalışmak, Böbrekleri zayıflatabilir. Böbrek Yin’ini zayıflatırsa, kuruluktan dolayı kabızlığa sebep olabilir. Böbrek Yang’ını zayıflatırsa, içsel soğukluğa yol açarak kabızlığa sebep olabilir.
Ateşli Hastalıklar
Eğer dışarıdan gelen Sıcak- Rüzgar atılamazsa, kolayca İçeriye ilerler ve içsel bir Sıcaklığa dönüşebilir, genellikle Akciğerleri ve/veya Mideyi etkiler. Bu aşama, Hastalık aşamalarından Parlak-Yang aşamasına veya Hastalık Seviyelerinden Qi Seviyesi’ne denk gelir ve yüksek ateş ve yoğun susama gibi Sıcaklık belirtileri olan semptomlar ile ortaya çıkar. Bu tür Sıcaklık, ateşli bir hastalık sırasında sıvıları çok hızlı bir şekilde inceltme eğilimindedir ve kuruluğa neden olabilir. Bu durum, Akciğerleri, Mideyi ve Bağırsakları etkiler, dışkıyı kurutur ve kabızlığa neden olur.
Ateşli bir hastalık sırasında kuruluk ve kabızlığa neden olan Sıcaklık’a “Ateş” denir. Karın ağrısı ve belirgin kurulukla birlikte olan kabızlık önemli belirtilerdir ve Ateş’ten Sıcaklık’ı ayıran semptomlardandır. Bu nedenle, ateşli bir hastalıkta bu aşamada kabızlık (veya sadece kuru dışkılarla) varsa, tedavi prensibi Ateşi aşağıya doğru hareket ettirerek boşaltmaktır. Ateş, acı-soğuk bitkiler kullanılarak boşaltılır.
SÜREKLİ VE SIK KABIZLIĞIN SEYRi
Patoloji açısından, kabızlıkta en çok etkilenen organlar Mide, Kalın Bağırsak, Dalak, Karaciğer ve Böbreklerdir; sağlıklı bağırsak fonksiyonu için ana faktörler sıvı bir Mide ve Bağırsak muhtevası ve dışkıyı sindirim sistemi boyunca hareket ettirebilecek güçlü bir Qi’dir.
Çin tıbbında,dışkılama için sıkça bir teknenin su üzerinde ilerlediği benzetmesini kullanılır. “Tekne” dışkıları temsil ederken, “su” kalın bağırsaktaki sıvıları temsil eder. Tekne hareket etmeyebilir çünkü yelkeni yoktur; bu, Qi veya Yang eksikliğinden kaynaklanan kabızlığa karşılık gelir. Tekne hareket etmeyebilir çünkü rüzgar yoktur; bu Qi durgunluğundan kaynaklanan kabızlığa karşılık gelir. Son olarak, tekne hareket etmeyebilir çünkü onu taşıyacak kadar su yoktur; bu da Kan ve/veya Yin eksikliğinden kaynaklanan kabızlığa karşılık gelir.
Mide
Mide, sıvıların kaynağıdır ve Parlak Yang kanalları içinde Bağırsaklarla çok yakından ilişkilidir. Eğer Mide Sıcaklık etkisi altındaysa veya Yin eksikliği yaşıyorsa, Mide ve Kalın Bağırsak’ta sıvılar yetersiz olur ve dışkılar kurur, böylece doğru şekilde hareket ettirilemez hale gelir.
Hastalık seviyelerinden Qi Seviyesi’ndeki akut ateşli hastalıklarda sıklıkla Mide ve Kalın Bağırsak’taki sıvıları ve dolayısıyla dışkıları kurutan bir Ateş vardır. Bu durum kabızlığa neden olur. Bu durumda dışkılar çok kuru olabilir.
Kalın Bağırsak
Kalın Bağırsak, fonksiyonel olarak Mide ile ilişkilidir (Parlak Yang kanalları içinde) ve yukarıda bahsedilen Mide-Sıcaklık veya Mide-Yin eksikliğinden etkilenebilir. Bu durum, Sıcaklık veya Yin eksikliğinden kaynaklanan kabızlığa neden olur.
Kalın Bağırsak, ince bağırsaktan su alır, bazı sıvıları geri emerken dışkıyı atar. Soğukluk tıkanıklığa neden olup Kalın Bağırsak’ın dışkı atımını engelleyebilir. Bu durum, Soğuk tip kabızlığa sebep olur. Bu durumda dışkılar kuru değildir.
Dalak
Dalak-Qi genellikle yükselir ve patolojisi genellikle ishali içerir, ancak zayıf Dalak-Qi de kabızlığa neden olabilir. Bu durum, atıkların ve dışkının Kalın Bağırsak’taki hareketinin Dalak-Qi’ye dayanmasından kaynaklanır. Dolayısıyla, eğer Dalak-Qi yetersizse ve bağırsakta dışkıyı hareket ettirmek için yeterli Qi’yi sağlayamazsa, kabızlık ortaya çıkabilir. Bu durumda dışkılar ince ve uzun olur.
Karaciğer
Karaciğer-Qi, her organın içindeki Qi’nin düzgün akışını sağlar. Alt Karın’da da, Kalın Bağırsak’taki dışkının düzgün hareketini yine Karaciğer Qi sağlar. Eğer Karaciğer-Qi durgunsa, Alt Karın ve BKalın Bağırsak’ta Qi’nin durgunluğuna neden olabilir, bu da dışkının düğümlenmesine ve aşağıya doğru hareket edememesine sebep olur. Bu durumda dışkılar çakıl taşı gibi küçük ve yuvarlaktır.
Böbrekler
Böbrekler, iki alt açıklığı – idrar kanalı ve anüsü – kontrol eder ve bu nedenle dışkılama üzerinde etkilidir. Böbrek-Yin eksikliği, sıvı eksikliğini içerir; bu durum, Kalın Bağırsak’ı etkiler çünkü dışkıları nemlendirecek yeterli sıvı bulunmaz, bu yüzden dışkılar düzgün bir şekilde aşağıya doğru hareket edemez.
‘’ Sıvılar yetersiz olduğunda, tekneyi hareket ettirecek kadar su yoktur.’’
Böbrek-Yang eksikliği genellikle ishale neden olsa da, bazen kabızlığa da neden olabilir. Bu durum, Alt Karın’daki Yang Qi’nin dışkıyı hareket ettiremeyecek kadar eksik olmasıyla gerçekleşir. Öte yandan, uzun bir süre boyunca Böbrek-Yang eksikliği, Alt Karın’da Soğukluğa neden olarak dışkının hareketini daha da engeller. Bu durumda dışkılar kuru değildir ve dışkılama çok zor, ancak büyük çaba ile başarılı olur.
Akciğerler
Akciğerler, içeriden dışarıya Kalın Bağırsak ile bağlantılıdır. Akciğer-Qi, Kalın Bağırsak’a inerek dışkının hareketini teşvik eder. Eğer Akciğer-Qi yetersizse, Kalın Bağırsak’a inemeyebilir ve bu durum kabızlığa neden olur. Bu tür kabızlık genellikle sadece yaşlılarda görülür.
Sonuç olarak, kabızlık şu sebeplerden kaynaklanabilir:
• Sıcaklık
• Soğukluk
• Qi durgunluğu
• Qi veya Yang eksikliği
• Kan veya Yin eksikliği.
SÜREKLİ VE SIK KABIZLIĞIN TANISI
Kabızlığın nedenlerini ve türünü teşhis ederken aşağıdaki faktörleri önemlidir:
• dışkı şekli
• dışkının nemliliği
• ağrı
• dışkılama çabası
• renk.
Dışkı Şekli
Kabuk gibi küçük ve yuvarlak dışkılar, çok kuruysa Sıcaklık işaret eder ya da kuru değilse Karaciğer-Qi durgunluğunu gösterebilir.
Uzun ve ince kalem gibi dışkılar, Dalak-Qi eksikliğini gösterebilir. Aklınızda tutulmalıdır ki bu durum bağırsak kanserini işaret edebilir.
Dışkının Nemliliği
Kuru dışkılar, Sıcaklık veya Yin eksikliğini işaret eder. Diğer belirtiler ve işaretlerden bağımsız olarak, susuzluk ve ağız kuruluğu önemli ayırt edici belirtilerdir. Sıcaklık durumunda, yoğun bir susuzlukla soğuk su içme isteği vardır. Yin eksikliğinde ise sadece ağız kuruluğu ve küçük yudumlarla su içme isteği olabilir.
Zor ve tereddütlü bir şekilde atılan gevşek dışkılar, Dalak-Qi eksikliği ile Karaciğer-Qi durgunluğunu gösterir.
Sıçrayarak her yöne yayılan sulu, patlayıcı dışkılar ya Dış Nemi (bu durumda dışkılar sarı ve köpüklüdür) ya da Soğuk Nem’i işaret eder.
Ağrı
Karın ağrılı kabızlık, Karaciğer-Qi durgunluğunu veya Soğukluğu işaret eder. Karaciğer-Qi durgunluğundan kaynaklanan ağrı çok şiddetli değildir ve belirgin şişkinlikle birlikte görülür. Soğukluktan kaynaklanan ağrı ise şiddetlidir ve kasılmalarla gider.
Dışkılama Çabası
Büyük çaba gerektiren zor dışkılama, Qi veya Yang eksikliğini işaret eder. Bu durum, bağırsak hareketinden sonra yorgunluk hissi ile de doğrulanabilir.
Dışkılama sonrası kramplar Soğukluk veya Qi durgunluğunu işaret eder.
Dışkının Rengi
• Soluk dışkılar genellikle Safra Kesesi’nde Dış Nem olarak kabul edilen genellikle Safra Kesesi’nde Dış Sıcaklık’ı işaret eder.
• Koyu dışkılar Sıcaklık’ı işaret eder.
• Çocuklarda yeşil dışkılar Soğukluğu işaret eder.
Dr. İbrahim Çerçi
Kuşadası
12.Aralık.2023